سرمايه،  جلد ١
بخش سوم:
تولید ارزش اضافه مطلق
 
فصل ٩:
نرخ ارزش اضافه

۱. درجه استثمار قوه کار

۲. بازنمود اجزای ارزش محصول در اجزای متناظر و متناسب با آنها در خود محصول

۳. «ساعت آخر» سینیور

۴. محصول اضافه
 

پی‌نویس‌های فصل ٩

 

۴- محصول اضافه

 

آن بخش از محصول که نماینده ارزش اضافه (یک دهم ۲۰ کیلو یعنى ۲ کیلو نخ در مثال بند ۲ این فصل) است را ما محصول اضافه (surplus-product; produit net) می‌نامیم. همانطور که نرخ ارزش اضافه را نسبت ارزش اضافه به بخش متغیر سرمایه تعیین می‌کند (و نه نسبت آن به کل سرمایه) مقدار نسبى محصول اضافه را نیز نسبت آن به بخشى از محصول که کار لازم در آن تجسم یافته است تعیین می‌کند، و نه نسبت آن به کل محصول. از آنجا که هدف اصلى و اساسى تولید کاپیتالیستی تولید ارزش اضافه است، بزرگى یا کوچکى مقدار معینى ثروت را 1 باید بر حسب اندازه نسبى محصول اضافه سنجید، و نه بر حسب مقدار مطلق محصول تولید شده.۱۳

جمع کار لازم و کار اضافه، یعنى جمع مراحل زمانى که طى آنها کارگر به ترتیب معادل ارزش قوه کار خود و ارزش اضافه تولید می‌‌کند، اندازه مطلق مدت کار یعنى روزکار ([به انگلیسی] working-day) او را تشکیل می‌دهد.  

 

1 در ترجمه انگلس: «‌… بزرگی یا کوچکی ثروت یک شخص یا یک کشور را…» (ص۲۲۰)